Hoe is bier ontstaan? En hoe oud is speciaalbier? - leuk om te weten

door Wouter van der Meer 24 november 2021

Bier. Het goudgele drankje met de witte schuimkraag is niet meer weg te denken uit onze samenleving. Iedere supermarkt, restaurant, speciaalzaak en uitgaansgelegenheid verkoopt het en ruim 46% van alle Nederlanders (+18 jaar) dronken in 2019 minimaal een keer per maand een biertje. Ook vroeger was bier al erg populair, maar de vraag van deze blog luidt: hoe ver in de geschiedenis kunnen we terugzoeken op bier? Oftewel hoe lang bestaat bier nou eigenlijk? En is bier even oud als speciaalbier?

Alle bierpakketten bekijken

Wat was het eerste bier ter wereld?

Er gaan veel verhalen over de oudheid van bier. Zo zijn er extreem oude bierrecepten gevonden uit 3900 Voor Christus. Ook komt bier veel voor in oude mythen. Ook in de tijd van het Oude Egypte zijn verhalen en tekeningen gevonden van mensen die bier dronken. Toch gaat het eerste biertje nog een stuk terug in de historie naar 4500 Voor Christus. Toen zijn bierrecepten teruggevonden waar bier werd gemaakt op basis van Bapir: een gerstbrood wat tweemaal werd gebrouwen. Waarschijnlijk is het allereerste bier spontaan ontstaan. In die tijd was gist nog niet ontdekt maar ontstonden producten met gisting door middel van spontane gisting. Als het gerstbrood werd gelegd in water kwamen de suikers vrij, als er dan bepaalde wilde gisten nestelen op het bier worden deze suikers omgezet in alcohol. Dit wordt hedendaags nog met Lambiekbieren gedaan.

Het eerste bier ter wereld was dus een gerstbier. Gerstbieren die wij hedendaags kennen zijn: Barley Wine of Barley Beer.

De evolutie van bier

Bier is heel lang de meest gewaardeerde drank geweest tot de wijn, die net iets eerder is ontdekt, beter werd en populair werd onder de Romeinen. Wijn had een uitstraling van rijkdom en luxe en bier werd voor het ordinaire volk. Zo werd bier de drank onder de minder beschaafde volken zoals de Germanen.

Toen de Middeleeuwen aanbraken werd bier steeds populairder. Op een bepaald moment dronk het volk in de Benelux (Lage Landen in die tijd) gemiddeld 300 liter per persoon per jaar: dat is bijna een liter per dag! Reden hiervoor was dat bier schoner was dan normaal water, het was door de brouwerij geweest, meerdere malen gefilterd en op hogere temperaturen geweest. Bovendien dacht het volk in die tijd dat het zeer gezond was door de rijkheid aan graan, vitaminen en andere goede stoffen.

In de middeleeuwen kwamen overigens de eerste brouwerijen op, voornamelijk in de vorm van adbij brouwerijen, in kloosters. Ook werden in Duitsland de eerste 'grootschaligere' bierbrouwerijen geopend. Bij de mensen thuis was het heel gewoon dat de brouw regelmatig bier brouwde, dit was een van de huishoudelijke taken. In deze tijd werd overigens nog vrij licht bier gebrouwen thuis, de abdijbieren waren wel wat zwaarder.

Iets later in de eeuw werd er steeds meer professioneel gebrouwen en werd er steeds meer bekend over bier, zo werd gist een hoofdelijk ingrediënt en werden er meerdere soorten gist ontdekt. In deze tijd werden gagel en gruit voornamelijk gebruikt als hoofdbestanddelen van bier, maar als vervanging werd later in de middeleeuwen hop ontdekt, eerst als smaakmaker maar later ook als conserveermiddel, met later nog de IPA (Indian Pale Ale) als gevolg.

Eind van de Middeleeuwen tot de 18e eeuw werd België de grootste hopleverancier van Europa. De gagel werd (bijna) volledig vervangen door hop. Met hop was het mogelijk om veel meer soorten smaken te maken en het bier een verfrissend fruitig karakter te geven.

Na de 18e eeuw werd de biermarkt in Nederland steeds groter. In Delft, Amsterdam, Leiden en Haarlem waren bizar veel brouwerijen die grote hoeveelheden bier brouwden. Echter werd dit in de 20e eeuw, mede door de Tweede Wereldoorlog, flink teruggedrongen.

Bezoek een Nederlandse brouwerij

Hedendaagse biermarkt in Nederland

Gelukkig kwamen hier in de 21ste eeuw weer veel nieuwe brouwerijen bij. Nederland kent meer brouwerijen dan ooit, met ruim 700 bierbrouwerijen. Met name de speciaalbiermarkt maakt de laatste jaren een enorme opmars, met mooie nieuwe bieren en smaken tot gevolg. Ook zijn er veel nieuwe brouwtechnieken om op grote en kleine schaal bijzondere bieren te brouwen, onder andere glutenvrije bieren en alcoholvrije bieren van hele goede kwaliteit.

Hoe oud is speciaalbier?

Wat veel mensen niet weten is dat speciaalbier even oud is als bier. Anders gezegd, speciaalbier is het oudste bier. Het bekende pils, wat is ontstaan in de Tjechische stad Pilzen is namelijk slechts 175 jaar oud! De eerste bieren waren dus allemaal speciaalbieren. Er werden in de tijd van het slechte beschikbare water vaak donkere bieren gebrouwen zoals stout en porter omdat deze zo veel mogelijk van de schadelijke stoffen in het water omzette.

Nu je alles weet over de geschiedenis van bier is het tijd voor het leukste onderdeel van deze hobby: het proeven! Bij Biervaneigenbodem heb je keuze uit meer dan 200 soorten speciaalbier, allemaal van Nederlandse bodem.